İş Hukukunda İbra Sözleşmesi: Geçerlilik Şartları ve Yargıtay Yaklaşımı

İbraname, işçinin işverene karşı sahip olduğu hak ve alacaklardan tamamen ya da kısmen vazgeçtiğini gösteren yazılı bir belgedir. İş hukukunda ibraname özellikle iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra işverenler tarafından sıkça başvurulan belgedir. Borcun sona erme nedenlerinden biri olan ibra sözleşmesi niteliğindedir. Ancak iş hukukunda geçerli bir ibranın oluşabilmesi için kanunen aranan sıkı şartlar mevcuttur.

İbra Sözleşmesi Nedir?

Türk Borçlar Kanunu m.132’ye göre ibra, tarafların aralarındaki borç ilişkisini tamamen veya kısmen ortadan kaldıran bir sözleşmedir. İş hukuku açısından bu belge, genellikle işçinin işverenden olan kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, yıllık izin ücreti gibi alacakları için düzenlenmektedir.

İş Hukukunda İbranamenin Geçerlilik Şartları (TBK m.420)

İşçiyi koruma ilkesi gereği, ibranamelerin geçerliliği birtakım zorunlu koşullara bağlanmıştır. Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesine göre;

1. Yazılı olmalı,

2. İbra tarihi itibarıyla iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren en az bir ay geçmiş olmalı,

3. İbra konusu alacakların türü ve miktarı açıkça belirtilmelidir,

4. Ödeme eksiksiz ve banka kanalıyla yapılmalıdır.

Bu şartlardan biri dahi eksikse ibraname kesin olarak geçersiz sayılır.

📌 Yargıtay 9. HD, 2016/24645 E., 2020/9993 K.
“Miktar içeren ibranamede ödeme tam yapılmamışsa, yapılan ödeme makbuz hükmündedir. İbraya değer verilmez.”

Yargıtay’ın İbranameye Bakışı

Yargıtay, işçinin gerçek alacaklarının ödenmediği ve ibranamenin usulsüz olduğu durumlarda belgeleri geçerli saymamaktadır. Yapılan ödemeyi yalnızca makbuz olarak değerlendirmektedir.

🧷 Y9HD, 2015/3288 E., 2016/13280 K.
“İbraname, alacak ve borcu doğrudan ortadan kaldıran borcun sona erme sebebidir.”

İş Hukukunda İbraname ile Makbuz Arasındaki Fark

• Makbuz, borcun ödendiğini gösterir.

• İbraname ise öğretide şöyle tanımlanmaktadır;

  ➤ BERKİ: İbra, alacaklının borçlu lehine, alacağının bir kısmından ya da tamamından ivazlı veya ivazsız olarak feragat etmesidir. Bu durumda borçlu, borcunu ifa etmese bile ödemiş sayılır.

  ➤ GÜMÜŞ: İbra, mevcut veya gelecekte doğacak bir alacak hakkından vazgeçilmesiyle, borcun ifa edilmeksizin kendiliğinden sona ermesidir.

  ➤ KILIÇOĞLU: İbra, alacaklının borçluyu borçtan kurtarması yoluyla, borcun ifa edilmeksizin sona erdiği bir borç sona erme şeklidir.

  ➤ SÜZEK: İbra, borçlunun borcundan kurtulduğu, borcun özel bir şekilde sona erdiği hallerdendir.

  ➤ DÖNMEZ: İş hukukuna özgü olarak ibra, iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra işçinin, işverene karşı alacaklarına ilişkin imzaladığı belgedir.

Ödeme yapılmadan sadece imzalanan belgeler ibra sayılmaz, muvazaalı kabul edilecektir.

İş Hukukunda Geçerli Bir İbraname Nasıl Olmalıdır?

🔹 Yazılı olmalıdır.
🔹 İş ilişkisinin sona ermesinden en az 1 ay sonra düzenlenmelidir.
🔹 Her bir alacak kalemi (kıdem, ihbar, fazla mesai vs.) ayrıntılı olarak belirtilmelidir.
🔹 Alacağın tamamı banka aracılığıyla ödenmiş olmalıdır.
🔹 İşçi belgede yer alan beyanlarını serbest iradesiyle vermiş olmalıdır.

Aksi takdirde, söz konusu ibraname hukuken kesin hükümsüz olur.

Sık Karşılaşılan Hatalar

• İbranamenin iş sözleşmesinin sona erdiği gün düzenlenmesi

• Ödemenin elden yapılması veya eksik yapılması

• Tüm alacakların “tek cümle” ile ibra edilmesi

• Baskı altında imzalatılan belgeler

Bu tür durumlarda, ibranamenin işçi aleyhine sonuç doğurması mümkün değildir.

Sonuç

İşverenler açısından ibra, işçilik alacakları bakımından hukuki güvenlik sağlamaktadır. İşçiler açısından, bilinçsizce imzalanan belgeler ciddi hak kayıplarına yol açabilmektedir. Bu sebeple ibra sözleşmeleri, hem şekli hem de maddi koşullar bakımından titizlikle düzenlenmelidir. Ayrıca belirtmekte fayda var ki bu süreçlerde bir avukattan yardım almak haklarınızı korumanız açısından önemlidir.